نکات مهم درباره وصیت نامه - مجله جاودان

خبرنگاران: محمدهادی جعفرپور : اشخاص به شرط دارا بودن اهلیت و رعایت شرایط قانونی،می توانند در زمان حیات خویش تکلیف اموالشان را برای پس از فوت مشخص نمایند.نوشتن وصیت نامه تابع شروط ساده ای است که به شرط رعایت ضوابط قانونی هرشکل و نوعی از وصیت(حتی شفاهی) معتبر و قابل اعمال است.

معنا و مفهوم وصیت نامه در قانون و عالم حقوق همانی است که در عرف به فکر متبادر می شود؛نوشته ای که اشخاص به واسطه آن برای اموال یا سایر امور حقوقی و.. خودشان برای پس از مرگ مشخص تکلیف می نمایند.لذا در همین ابتدا باید توجه داشت که شرط اعتبار این نوشته مانند هر نوشته دیگری در عالم حقوق مقید به شروطی مانند عاقل وبالغ بودن و اینکه طرف به واقع قصد انشاء(ایجاد کردن یک امر حقوقی) داشته و با اراده آزاد اقدام به تحریر وصیت نامه کند. برای شناسایی مختصات وصیت نامه ضروری است با بعضی عبارات مرتبط با آن آشنا شد.

موصی ؛ یعنی کسی که مالی را وصیت می نماید . موصی له ؛ یعنی کسی که مالی به نفع او وصیت می شود . موصی به ؛ یعنی مالی که مورد وصیت قرار می گیرد . وصی ؛ یعنی کسی که مأمور به انجام عملی در راستای وصیت می شود که غالبا به موجب وصیت عهدی ، شخص وصی مشخص می شود .

وصیت با توجه به موضوعی که مورد وصیت واقع می شود به تملیکی و عهدی تقسیم می شود.در وصیت تملیکی موصی مالکیت مال یا منفعت آن را برای پس از فوتش به طور رایگان به(شخصی دیگری اعم از آنکه آن شخص جزء وراث باشد یا نباشد) موصی له منتقل می نماید اما در وصیت عهدی،موصی اختیار اداره کردن و انجام امری را به وصی واگذار می نماید.وصیت نامه از این حیث که به وسیله چه شخصی و به چه شکلی تنظیم شده است شامل:

1- وصیت نامه خودنوشت: منظور، وصیت نامه ای است که موصی خودش نوشته و امضا یا اثر انگشت زده است.این وصیت نامه حتما باید با دست خط موصی نوشته شود. اما اگر شخصی سواد خواندن و نوشتن نداشت و قصد نوشتن وصیت نامه کرد بهتر است وصیت نامه وی به وسیله شخصی امین و معتمد خانوادگی یا محلی تنظیم شود و یا شکل دیگر وصیت نامه یعنی وصیت نامه رسمی تنظیم کند. ماده 278 قانون امور حسبی: وصیت نامه خودنوشت در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز و ماه و سال به خط موصی بوده و به امضاء او رسیده باشد 2-وصیتنامه رسمی موصی می تواند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی نسبت به تنظیم وصیت نامه رسمی اقدام کند در چنین مواردی ضروری است فهرست اموالی (ماترک) که میخواهد نسبت به آنها وصیت کند به طور صریح و شفاف اعلام شود.تشریفات تنظیم وصیت نامه رسمی به جهت لزوم اخذ استعلام از مراجعی مانند اداره دارایی،ثبت اسناد و املاک و…چندان مورد استقبال واقع نمی شود ،هرچند که برترین شکل وصیت نامه همین وصیت رسمی است. ماده 277 قانون امور حسبی: ترتیب تنظیم وصیت نامه رسمی و اعتبار آن طوری است که برای اسناد تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی مقرر است 3-ماده 279 قانون امور حسبی به شکل سوم وصیت یعنی وصیت نامه سری اشاره نموده مقرر می نماید:وصیت نامه سری ممکن است به خط موصی یا به خط دیگری باشد ولی در هر صورت باید به امضاء موصی برسد و به ترتیبی که برای امانت اسناد در قانون ثبت اسناد مقرر شده در اداره ثبت اقامتگاه موصی یا محل دیگری که در آیین نامه وزارت دادگستری مشخص می شود امانت گذارده می شود.

نکات قابل توجه:

1- وصیت زائد بر ثلث نافذ نیست یعنی چه؟ منظور از این عبارت با مثال روشن می شود،فرض کنید ارزش کل اموال شخص متوفی 900میلیون تومان است، وی وصیت نموده که کل اموالش(ماترک) به آخرین فرزندش برسد با چنین وصیتی به محض فوت ،یک سوم اموال یعنی معادل 300میلیون بدون احتیاج به اجازه سایر وراث به آخرین فرزند می رسد و دوسوم اموال بین همه وراث از جمله همان آخرین فرزند تقسیم می شود مگر اینکه وراث وصیتنامه را به کل تنفیذ و قبول نمایند.

تذکر:اشخاص می توانند به نفع وراث یا هر شخصی غیر از ورثه یا خویشاوندان وصیت نمایند،لذا این تصور که فقط ممکن است به نفع ورثه یا خویشاوندان وصیت شود اشتباه است،همینطور این تصور اشتباه است که کسی بتواند یک یا چند تن از ورثه را از ارث محروم کند. البته محروم کردن از ارث با اینکه شخصی قبل از فوت تمام اموالش را به یکی از وراث یا به شخص غریبه صلح یا هدیه کند ویا وقف کند فرق دارد.

بحث ارث و وصیت برای زمان مرگ است لذا چنانچه شخصی در آخرین روز حیاتش با علم و قصد اموالش را به دیگری واگذار کند به شرط وجود همان شروطی که برای صحت قرارداد ها اشاره شد،این انتقال صحیح و نافذ است. 2- ممکن است شخص پس از نوشتن وصیت نامه پشیمان شود و بخواهد در مفاد وصیت تغییری ایجاد کند،ماده 282 قانون امور حسبی مقرر نموده، وصیت نامه سری را موصی همه وقت می تواند به ترتیبی که برای استرداد اسناد امانتی مقرر است استرداد نماید و راجع به دو نوع وصیت نامه دیگر هم شخص وصیت نماینده(موصی)هر وقت بخواهد می تواند از آن عدول کند.

3-ماده 281 قانون امور حسبی کسی که نمی تواند حرف بزند هر گاه بخواهد وصیت نامه سری تنظیم کند باید تمام وصیت نامه را به خط خود نوشته و امضاء نماید و نیزدر حضور مسئول دفتر رسمی روی وصیت نامه بنویسد که این برگ وصیت نامه او است و در این صورت مسئول دفتر باید روی پاکت یا لفافی که وصیت نامه در او است بنویسد که عبارت مزبور را موصی در حضور او نوشته است.ماده 280 قانون امور حسبی کسی که سواد ندارد نمی تواند به ترتیب سری وصیت نماید.

تذکر: بهتر است تنظیم هر نوع سند و نوشته مرتبط با حقوق را به اعضاء کانون وکلا بسپارید تا با کمترین احتمال خطا،خواسته شما تحقق یابد.